Jajce (Yayçe) Gezi Rehberi

Mostar‘da kaldığım hostelden check-out yapacağım sırada hostel görevlisi nereye gideceğimi sormuştu. Ben de “Jajce” demiştim. O da bana aynen; “burada binlerce kişi kaldı ve ilk defa Jajce’ye gidecek birini görüyorum” dedi. Mostar’dan herkes Saraybosna, Dubrovnik ya da Karadağ’a geçiyormuş. Ancak Jajce’yi gezdikten sonra iyi ki hostel görevlisini dinlemeyip gelmişim dedim kendi kendime 🙂

Adı ve Anlamı

Jajce’nin okunuşu “Yaytçe” şeklinde ancak “t” ve “ç” harflerini peltek olarak söylemek gerekiyor. Türkçede böyle bir kullanım olmadığı için şehrin adını söylemekte zorlanabilirsiniz, o yüzden Yayçe derseniz de anlayacaklardır. Jajce adı ise Boşnakça “yumurta” anlamına gelen “jaja (yaya)” kelimesinden geliyormuş. Bu isim şehrin kurulduğu bölgedeki dağların yumurtaya benzemesinden dolayı verilmiş. Türkçesi ise Yayçe ya da Yayça.

Tarihi

Jajce, 14. yüzyılda Bosna Krallığı tarafından kurulmuş ve 1463 yılında Osmanlı tarafından fethedilmiş. Ancak aynı yıl Macar Kralı Matthias Corvinus tarafından geri alınarak uzun süre Osmanlı’ya karşı direnmiş. Bunun üzerine Papa, Venedik ve Macaristan, Jajce’yi Osmanlıya karşı bir Hristiyan kalesi ilan ederek çok sayıda maddi ve askeri destek sağlamış.

1526 yılındaki o meşhur 2 saat süren Mohaç Muharebesi’nden sonra Macaristan ordusu dağılmış ve 1528 yılında Jajce de Osmanlı topraklarına katılmış. Burası aynı zamanda Bosna’da Osmanlı’nın fethettiği son yer olarak tarihe geçmiş.

Jajce Hakkında

Jajce konum olarak Bosna-Hersek’in neredeyse tam ortalarında bulunmasına rağmen Mostar ve Saraybosna’ya olan uzaklığı nedeniyle turistler tarafından çok fazla tercih edilen bir şehir değil. Çünkü buradan sonra gidilebilecek tek yer Banja Luka (1 saat). Banja Luka’dan da gidilecek tek yer ya Sırbistan ya da Hırvatistan’ın bazı şehirleri. Bu nedenle Jajce genellikle zamanı olan turistler tarafından ziyaret edilen bir şehir..

Gezilecek Yerler / Yapılacak Şeyler

Ben küçük şehirleri gezmeyi seviyorum. Jajce’de tam bana göre bir şehirdi açıkçası. Gezilecek 19 yeri bulunuyor ve buralar UNESCO tarafından kültür mirası listesine alınmış. Her yer yürüme mesafesinde ve birkaç saatte rahatlıkla gezilebiliyor. Görülecek en önemli yeri ise hiç şüphesiz şehrin ortasında bulunan ve bu özelliğiyle dünyada tek olan Pliva şelalesi..

Pliva Waterfall

Jajce’yi ziyaret etmemin temel sebebi dünyanın en güzel 12 şelalesinden* biri olan Pliva Şelalesi’ni görmekti. Pliva Şelalesi adını 33 kilometre uzunluğundaki Pliva Nehrinden alıyor ve bu nehir şelale ile birlikte son buluyor. Daha doğrusu Pliva Nehri 235 kilometre uzunluğundaki Vrbas (söğüt) Nehri ile birleşiyor.

* Jajce turist kitapçığına göre dünyanın en güzel 12 şelalesinden birisi.

Pliva Şelalesi’nin yüksekliği 22 metre, genişliği ise 18 metre. Aslında önceden 30 metre yüksekliğindeymiş ancak Bosna Savaşı sırasında buraya isabet eden toplar ve yine bu dönemde yaşanan bir deprem sonucunda şelale zarar görerek sonradan tekrar düzenlenmiş ve bugün 22 metre yüksekliği bulunuyor.

Gerçekten şehrin tam merkezinde bulunması bana göre burada yaşayan halk için bulunmaz bir nimet. Çünkü şelalenin yüksekliğinden dolayı suyun sesini şehrin pek çok yerinden duyabiliyorsunuz ve bu insana kesinlikle bir dinginlik katıyor. Hali hazırda etrafı dağlarla çevrili şehirden iki adet nehir geçince ve tam ortasında büyük bir şelale bulununca insan imrenmiyor değil…

Şelale her ne kadar şehrin en turistik yeri olsa da Jajce bu kadar değil elbet. Bir adet kalesi bulunuyor ve kaleye çıkarken kullanılan yolda üzerinde görülecek pek çok şey var. Benim gibi gezinize kültürel şeylerden başlayıp, şelalede bitirmek çok güzel olacaktır..

Jajce’nin old town bölgesine Travnik Kapısından (güney kapı) ya da Banja Luka Kapısından (kuzey kapı) giriş yapılıyor. Travnik Kapısı’nın hemen yanında ise 17. yüzyılın ortalarında yapılan klasik bir Osmanlı tarzında ev bulunuyor. Burası dönemin en büyük eviymiş ve 1952 yılında Ömer Bey tarafından satın alınarak bu isimle anılmış. Bugün ise restorant olarak kullanılıyor..

Yavaş yavaş kaleye doğru çıkarken eski evlerin arasında rengi ve mimarisiyle ayrışan bir bina görüyoruz. Burası Avusturya-Macaristan döneminde (19.yy) önce finans merkezi, ardından ilköğretim okulu olarak kullanılmış. Bugün giriş katında etnografik eserler, üst katı mineraller sergileniyor.

Müze benim çok ilgimi çekmedi açıkçası. Tüm müzeleri kapsayan bileti (6 Euro) buranın girişinden alarak bu müzeyi de ücretsiz gezmek mümkün.

Etnografya müzesinin hemen yanında yer alan Meryem Ana Kilisesi ilk olarak 12. yüzyılda Gotik tarzda yapılmış ve Hz. Meryem’e adanmış. Osmanlı’nın Sırbistan topraklarını fethetmesinin ardından Stephen Tomasevic ve eşi Kraliçe Maria Jajce’ye gelmişler. Maria yanında Aziz Luka’ya ait bazı kutsal emanetleri de getirerek kilisenin yanına çan kulesi inşaa ettirmiş ve emanetleri burada saklamış. 1461 yılında ise Stephen Tomasevic bu kilisede taç giyme töreni gerçekleştirerek Sırp Despotluğu’nun başına geçmiş ancak iki yıl sonra Jajce Osmanlı tarafından alınmış (şehrin tarihinde bahsettiğim kısa süreli fetih). Tomasevic ise burada idam edilmiş. O dönem için Bosna Krallığı’nda son taç giyme töreni burada yapılmış ve bugün son Bosna kralı Tomasevic’in mezarı Jajce’de bulunan manastırda bulunuyor.

Şehir 1528 yılında Osmanlı tarafından tekrar alındıktan sonra bu kilise de camiye çevrilmiş ve Süleyman (ya da Fatih) Camii adını almış. Tarihinde yaşadığı en büyük felaketlerden birisi 1685 yılındaki yangın olmuş ancak devamında onarılmış. 1832 yılında yaşadığı büyük yangından ise sağ çıkamayarak tamamı yanmış ve geriye sadece duvarları kalmış. O tarihten beri bu şekilde..

15. yüzyılda gözetleme ve savunma amacıyla yapılan Ayı Kulesi, Jajce’de bulunan en eski yapılardan birisi. Duvarının kalınlığı ve şekli nedeniyle Ayı Kulesi denilmiş. Ya da başka kaynaklara göre ise bir zamanlar bu kulede ayıların tutulmasından ve azılı suçluların ceza olarak buraya kapatılmasından dolayı bu isimle anılmış.

Catacombs ya da Türkçesi ile yeraltı mezarlığı/kilisesi, Antik Roma’dan sonra Hristiyanların da kullanmaya devam ettikleri yeraltı mezarlık ve kiliselerine verilen isimdir. Jajce’de yer alan bu mezarlık ise 15. yüzyılda, şehrin politik ve ekonomik anlamda oldukça önem kazandığı dönemde Bosna Dükü Hrvoje Vukcic Hrvatinic tarafından yaptırılmış. Hrvatinic burayı kendisi ve ailesi için mezar yeri olarak yaptırmış ancak dönemin Bosna kralı Kral Ostoja ile yaşadığı anlaşmazlıklar sonucu ölümünden sonra buraya gömülmemiş. Hatta Hrvatinic öldükten sonra karısı Jelena Nelipic ise Kral Ostoja ile evlenmiş (ne yorum yapacağımı bilemedim). Neyse, burada kimsenin mezarı bulunmuyor.

Catacomb’un alt tarafında ise oldukça küçük bir yeraltı kilisesi (ya da şapeli) bulunuyor. Oldukça küçük olduğu için fotoğraf çekmek oldukça zordu. Burayla ilgili bahsedeceğim son şey ise, 2003 yılında Jajce Belediyesi tarafından ulusal varlık listesine alınmış olması. Yani 2003 yılından önce kaderine terk edildiği için önüne gelen duvarlara bir şeyler yazıp çizmiş.

Yeraltı mezarlığından sonra yaklaşık 10 dakika yukarıya doğru yürüyüşün ardından kaleye ulaşılabiliyor. Ancak kalenin girişindeki sol tarafta bulunan kapı ve üzerindeki simge dikkatimi çekiyor. Kale ve burada bulunan kapı yani kraliyet kapısı yukarıda bahsettiğim Bosna Dükü Hrvoje Vukcic Hrvatinic tarafından yaptırılmış (14. yüzyıl). Üzerindeki simge ise kraliyet arması. Hakkında bilgi bulamadım ancak Osmanlı kaleyi kullandığı dönemde simgeyi kaldırmamış zannediyorum.

Jajce’nin her yerinde olduğu gibi kale içerisi de yemyeşil ancak içerisinde görülecek pek bir şey yok. Bosna Krallığı döneminde Kralın kullandığı bir kaleymiş, Osmanlı’nın fethinden sonra ise fotoğrafta gözüken bina barut deposu olarak kullanılmış. Kalenin çok güzel bir şehir manzarası sunduğunu belirteyim.

Bu cami 1750 yılında yapılmış ve Bosna Hersek’te Osmanlı’nın yaptırdığı son cami olma özelliğinde (bazı kaynaklarda). Hikayesi ise biraz ilginç. Esma Sultan bir gün hasta olmuş ve hekimler ona 3 adet eser yaptırması durumunda iyi olcağını söylemişler. Esma Sultan ise mücevherlerini satarak Jajce’de bu caminin bir bölümünü ve iki köprü yaptırmış. Zannediyorum ki sonradan iyileşmiş. Ancak bu cami Bosna Savaşı sırasında, 1993 yılında komple yıkılmış, 2003 yılında restore edilmiş. Esma Sultan Camisi, şehrin tam merkezinde yer alıyor ve ziyaretim sırasında iftar sofrası kurulmuştu.

Jajce ziyaretim bu kadardı. Yazdıklarım dışında zamanınız varsa gezilebilecek 3 yer daha bulunuyor.

AVNOJ Müzesi:
AVNOJ kelimesinin açılımı Anti-Fascist Council for the National Liberation of Yugoslavia yani Yugoslavya Antifaşist Ulusal Kurtuluş Konseyi anlamına gelmektedir. Bugün müzenin bulunduğu bina 1953 yılında Yugoslav Merkezi Anıtlar Müzesi Enstitüsü adıyla kurulmuş ve ikinci AVNOJ konseyi bu binada yapılmış. Müze içerisinde Tito’nun oturduğu orjinal makam koltuğu, arkeolojik eserler ve Lenin, Marx, Engels, Tito, Stalin, Roosevelt vb. ait resimler (4820 adet) sergilenmektedir.

Mithraeum Tapınağı:
Bu tapınak kalenin çok yakınında bulunuyor. Zamanım olmadığı için gidemedim ancak 20. yüzyıl başlarında, özel bir inşaat sırasında buradaki tapınak gün yüzüne çıkarılmış. Tapınak Mitraizm inancına sahip Roma askerleri tarafından MÖ 3. yüzyılda yapılmış.

The Mill Complex:
Jajce’ye 6 kilometre uzaklıkta bulunan, Pliva Gölü üzerine inşaa edilmiş değirmenler. 20 adet bulunuyormuş ve fotoğraflardan gördüğüm kadarıyla oldukça farklı ve güzel 🙂

Jajce’ye seyahat edeceklere şimdiden iyi seyahatler diliyorum. Çok iyi zaman geçireceğinize eminim. 🙂