Priştine Gezi Rehberi

Priştine, 2008 yılında bağımsızlığını ilan eden ve dünyanın en genç cumhuriyeti olan Kosova‘nın başkentidir. Günümüzde Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler dahil 112 ülke tarafından tanınmasına rağmen bir “de facto” ülkesi olarak kabul ediliyor. Yani Kosova’yı ülke olarak tanımayan çok sayıda ülke ve uluslararası organizasyon bulunuyor. Zaten Google Maps vb. haritalar üzerinden bakarsanız ülke sınırlarının düz bir çizgiyle değil, kesik çizgilerle çizildiğini görürsünüz.

Priştine Hakkında

Kosova Savaşı ve Kosova’nın bağımsızlık sürecini Prizren Gezi Rehberi yazımda detaylı olarak bulabilirsiniz.

Priştine’de ülkenin genelinde olduğu gibi bakım, onarım, altyapı ve üstyapı çalışmaları devam ediyor. Yani yeni yollar ve yeni binalar yapılıyor; iç isyanlar, NATO bombardımanı ve Sırp saldırıları sonucunda tahrip olan kültürel varlıklarsa restore ediliyor. Restorasyon çalışmaları maalesef turizmi ciddi derecede etkiliyor çünkü gezilebilecek yerlerin tamamına yakınında tadilat var.

Şehirle ilgili dikkat çeken ikinci şeyse kesinlikle araç sayısı. Kosova’ya çevre ülkelerden kaçak/çalıntı araç sokmak oldukça kolay olduğu için hemen hemen herkesin kişisel arabası var. Yolu ve kaldırımı kısıtlı olan bir şehirde bu kadar fazla araç olunca haliyle şehir tam bir keşmekeş haline gelmiş. Her yerde büyük açık/kapalı otoparklar bulunmasına rağmen kaldırımlarda yaya yolunu kapatan çok sayıda araç var. Aynı zamanda Avrupa’nın aksine araç sürücüleri kolay kolay insanlara yol vermiyorlar. Gerçi bu durum bizi çok etkilemiyor ya da şaşırmıyoruz, zira bizde de aynı şekilde..

Priştine’de yaşayan nüfusun %95’i ise Arnavut asıllı. Şehirdeki işsizlik nedeniyle tıpkı Arnavutluk’ta olduğu gibi hemen hemen her yerde cafeler bulunuyor. Bu hem istihdama katkı sağlıyor hem de iç ekonomiyi bir nebze de olsa canlı tutmaya yarıyor. Ayrıca cafelerin dışında her yerde 1 Euro’ya hamburger satan küçük dükkanlar da bulunuyor.

Aynı zamanda şehirde çok sayıda yabancı bankanın faaliyet gösterdiğini de belirteyim. Adım başı uluslararası bir banka şubesi ya da ATM’si görmek mümkün. Buna oldukça şaşırmıştım.

Gezilecek Yerler

Priştine’de çoğu Bizans ve Osmanlı döneminden kalma 21 adet kültürel varlık bulunuyor. Aslında 1945’e kadar şehirde çok sayıda tarihi yapı bulunuyormuş ancak bu tarihten sonra Yugoslavya’nın aldığı karar neticesinde çoğu yıkılmış. “Eskiyi yık, yeniyi inşaa et“. Günümüzde geriye kalan 21 yapının çoğunda ise tadilat çalışması devam ediyor. Hatta bu tadilatlar sadece Priştine için değil, ülke genelinde devam ediyor.

Priştine’yi gezmeye şehrin trafiğe kapalı ve en popüler caddesi olan Rahiba Teresa caddesinden başlamak mantıklı. Zaten görülecek fazla bir şey olmadığı için cadde üzerinde bulunan cafelerde kahve içip ya da dondurma yiyerek gezmeye başlamak güzel olacaktır. Zaten gezilecek yerlerin hemen hemen hepsi caddenin sonunda ya da ilerisinde bulunuyor. Her yeri gezdikten sonra tekrar buraya dönüp belki restoranlarda bir şeyler yenebilir.

Rahibe Teresa caddesinin sonunda Arnavutluk’un ulusal lideri İskender Bey’in heykeli ve arka tarafında ise hükümet binası bulunuyor. İskender Bey (Skenderbeg) zamanında Osmanlı’nın batıya açılmasını geciktiren taçsız bir kral olarak biliniyor. Yaklaşık 25 yıl Osmanlı ordularına karşı direnmiş.

Hükümet binası ise 1980 yılında yapılmış ve o dönem şehrin en yüksek binasıymış. Savaş sırasında zarar gördüğü için sonradan onarılmış ve bugünkü halini almış.

Hükümet Binasının ön tarafında çok sayıda fotoğraf yer alıyor. Bu kişiler Kosova Savaşı sırasında kaybolmuşlar ve devamında ise bulunmaları için buraya hepsinin fotoğrafı asılmış. Gerçekten çok fazla var!

Şehirdeki kültürel varlıklarda tadilat çalışmalarının devam ettiğini yazmıştım. Yukarıdaki fotoğrafta en sağda bulunan yer Pazar Camii (Bazaar Mosque). Osmanlı döneminde, şehrin fethedilmesi onuruna 15. yüzyılda yapılmış. Adı ise bu bölgede pazar bulunmasından dolayı Pazar Camii olarak kalmış.

Fotoğrafın arka tarafında ucu gözüken yer ise Kosova Müzesi. Burayı birazdan anlatacağım. En arkada bulunan cami ise Jashar Paşa Camii. İlk olarak 15. yüzyılda yapılmış, 19. yüzyıllarda ise Vali Jashar Paşa tarafından restore edilmiş ve bu adı almış. Camilerde devam eden restorasyon çalışmalarının TİKA tarafından yapıldığını belirteyim.

Her ne kadar tadilat dolayısıyla belli olmasa da, şehrin en güzel binası burası. 19. yüzyılda Avusturya-Macaristan mimarisiyle (neo-rönesans) yapılmış. Zamanında Kosova Vilayeti’nin yönetim yeriymiş, ardından ordu tarafından kullanılmış. En son ise müzeye dönüştürülmüş. Müzede arkeoloji ağırlıklı çok sayıda eser sergileniyor. En önemli eser ise 6000 yıllık tanrıça heykeliymiş (goddess on the throne). Ziyaretim sırasında restorasyondan dolayı kapalıydı. Şehirde mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir yer.

Fatih Camii

Fatih Camii, 1461 yılında yapılarak Fatih Sultan Mehmed’in adını almış. 2010-2013 yılları arasında ise TİKA tarafından onarılmış.

Saat Kulesi

Fatih Camii’nin tam karşısında, 19. yüzyılda vali Jashar Paşa tarafından yaptırılan bir saat kulesi bulunuyor. Burada yer alan eski bir kulenin yanması sonucunda yapılmış.

Etnografya Müzesi

Priştine’de 18 ve 19. yüzyıllarda yapılarak dönemin zengin bir ailesi tarafından kullanılan iki ev bugün etnografya müzesi olarak hizmet veriyor. Müze’nin odalarında doğum, yaşam, ölüm ve maneviyat anlatılıyor.

Etnografya müzesi, Priştine’de mutlaka ama mutlaka ziyaret edilmesi gereken yerlerden birisi. Giriş fiyatı ücretsiz ancak 1-2 Euro bağışta bulunabilirsiniz. Aynı zamanda ücretsiz rehber ile geziliyor.

Kütüphane

2. Dünya Savaşı sonrasında birkaç Japon Mimar yeni bir mimari akım başlatmış; Metabolizma Mimarisi (metabolism architecture). Bunun amacı mega yapıların (çoğunlukla evlerin) fonksiyonel olmasını sağlamakmış. Yani bir ev yaptınız ve daha sonradan bu evin ister içini, isterseniz dışını kolayca genişletip, yeni katlar çıkabiliyorsunuz. Priştine Kütüphanesi ise 1982 yılında bu mimari ile inşaa edilmiş ve çok da güzel olmuş 🙂

Priştine’de gezilecek temel yerler buralar. Bunların dışında kültürel varlık kapsamındaki yerleri de hızlıca ekleyeyim:

Priştine’nin yakınlarında gidilip görülebilecek iki adet daha yer bulunuyor.

• Gračanica Manastırı: 1321 yılında yapılmış ve Priştine’ye 17 km uzaklıkta bulunuyor. Buraya gitmenin maliyeti toplu taşıma ile 0.50 cent, taksi ise 5 Euro civarında. Ben gitmedim, ilginizi çekerse gidebilirsiniz ancak gördüğüm kadarıyla çok da ilginç değil.
• Sultan I. Murat Türbesi (Meşhed-i Hüdavendigâr): 1389 yılında yapılan I. Kosova Savaşı sırasında Osmanlı Padişahı I. Murat, Miloš Obilić isimli bir Karadağlı tarafından hançerlenerek öldürülür. Savaş sonrasında I. Murat’ın iç organları bugün Priştine’nin merkezine 6 kilometre mesafede bulunan bir otağa gömülerek anısına türbe inşaa edilir, cesedi ise Bursa’ya getirilir. Türbe tarihinde çok fazla restore edils de bugün sağlam ve ziyaret edilebilir durumda.

Priştine yazımı Mehmet Akif Ersoy‘un bir şiiri ile bitireyim:

Nerde olsam çıkıyor karşıma bir kanlı ova…
Sen misin, yoksa hayâlin mi vefâsız Kosova!
Hani binlerce mefâhirdi senin her adımın
Hani sînende yarıp geçtiği yol “Yıldırım”ın
Hani asker hani kalbinde yatan Şâh-ı Şehîd
Ah o kurbân-ı zafer nerde bugün nerde o iyd
Söyle, Meşhed, öpeyim secde edip toprağını;
Yok mudur sende Murâd’ın iki üç damla kanı?
Âh Meşhed! O ne sâhandaki meyhâne midir?
Kandilin, görmüyorum, nerde şu peymâne midir?
Ya harîminde yatan, şapkalı sarhoşlar kim
Yoksa yanlış mı hayır, söyleme, bildim… Bildim!
Basacak mıydı, fakat, göğsüne Sırb’ın çarığı
Serilip yerlere binlerce şehîdin sarığı,
Silecek miydi en alçak neferin çizmesini
Dürtecek miydi geçen, leş gibi her lîmesini?