Prizren Gezi Rehberi

Gelmek için otobüsle bir gecede 3 ülke değiştirdiğim Türk şehri Prizren‘de, balkanlar seyahatim sırasında bir günümü geçirdim. Dar sokakları, Osmanlı soyundan gelen Türk insanı ve Türkçe tabelalarıyla ilginç bir şehir olan Prizren, Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından yeniden yapılanma sürecine girmiş. Buda şehirdeki her yerde tadilat yapılmasına ve turistik yerlerin ziyarete kapalı olmasına yol açmış. Bu yazımda Prizren ile ilgili notlarımı bulabilirsiniz.

Kosova Hakkında

Kosova, 5 asır Osmanlı egemenliğinde yaşamış bir vilayet. 1. Balkan Savaşının ardından imzalanan Londra Antlaşmasıyla (1913) Sırbistan’a ve ardından kurulan Yugoslavya’ya bağlanmış (1918).

1990’larda bağımsızlığını ilan eden Hırvatistan, Bosna-Hersek, Slovenya ve Makedonya’dan sonra Kosova’da bağımsız olmak istemiş ancak Sırp baskısı ve askeri müdahalelerinden dolayı tam bağımsızlığına kavuşamamış.

Kosava Savaşı (1998-1999):
1998 yılında artan baskılar sonucunuda Kosova Kurtuluş Ordusu, Sırp’ların yönetiminde bulunan yerlere saldırmış. Sırbistan ise bu grubu terörist grup ilan ederek Sırp polisi ve ordusunu müdahale için Kosova’ya göndermiş. Sırbistan’ın yaptığı askeri müdahaleler sonucunda NATO, Kosova ve Sırbistan’da bulunan hedeflere 1999 yılında hava saldırısı başlatmış (bknz: Belgrad Gezi Rehberi).

Savaş Sonrası Kosova (1999-2008):
NATO bombardımanı sonrasında milyonlarca dolar zarara uğrayan Sırbistan’ın askeri güçlerini Kosova’dan çekeceğini açıklamasının ardından ateşkes ilan edilmiş ve Kosova 1999 – 2008 arasında Birleşmiş Milletler’in idaresinde kalmış.

Bağımlı Bağımsızlıktan Tam Bağımsızlığa (2008):
Kosova, 17 Şubat 2008’de Kosova Meclisinde alınan kararla bağımsızlığını ilan etmiş. Kosta Rika, Kosova’nın bağımsızlığını saat farkıyla ilk tanıyan ülke olmuş. Türkiye ise Kosova’yı tanıyan ülkeler arasında ilk sıralarda yer almış.

Günümüzde Kosova’yı tanıyan 110 ülke bulunmaktadır. Bazı ülkeler siyası çıkarlarından dolayı karşı çıkmaktadırlar. Örneğin Yunanistan, gelecekte uluslararası toplumun KKTC’yi de tanıyacağından şüphe duyduğu için Kosova’yı tanımamaktadır. Aynı şekilde bir öncülük teşkil etmemek ve içerisinde yaşayan azınlıklara örnek olmaması için İspanya (Katalonya’dan dolayı), Azerbaycan, Romanya, Slovakya gibi ülkelerde Kosova’yı tanımamakta kararlılardır.

Ayrıca Rusya, KKTC’nin yıllardır bağımsız olduğu ve tanınmadığı gerekçesiyle tanımayacağını açıklamıştır. Ukrayna ve Kazakistan ise hiçbir yeni devleti tanımayacağını belirtmişlerdir.

Kosova’yı tanıyan ülkeler listesini Kosova Thanks You adresinden görebilirsiniz.

Günümüzde Kosova

Kosova öncelikle turistik bir ülke değil. Başkent Priştine’de gezilecek yer olmadığından dolayı Prizren’e geldim. En azından Prizren’de gezilebilecek birkaç yer bulunuyor. (Güncelleme: Priştine Gezi Rehberi)

Güvenlik

Kosova’nın güvenliği NATO önderliğinde kurulan Kosova Force (KFOR) tarafından sağlanıyor. 1999 yılında kurulan KFOR barış gücünde Türkiye dahil 31 ülke yer alıyor.

Prizren’de gezerken başta Türk ve Alman olmak üzere çok sayıda asker gördüm. Bazen 3-5 kişilik gruplar halinde şehir merkezinde dolaşıyorlar, bazende askeri araçlarla geçiyorlar. Üniformalarının kollarında ve araçların plakalarında ülkenin bayrağı bulunuyor. Şehir dışında ise askeri üsler bulunuyor.

Yerli Halk:
Kosova’nın para Euro olmasına rağmen pahalı bir ülke değil. Asgari ücret 150 Euro, ortalama kazanç ise 200 Euro’imiş. Yerli halkın hayatından memnun olduğu ve hiç protesto falan olmadığını söylediler bana.

Prizren Hakkında

Prizren’de yaşayan çok sayıda Türk bulunuyor. Genel olarak yaşlı kesim Türkçe biliyor ancak gençlerden Türkçe bilen birine denk gelmedim.

Şehir oldukça kötü durumda. Bana söylenene göre yollarıyla, hastahaneleriyle vb. Türkiye’nin 30 yıl önceki haliymiş. İnsanlar savaştan korktukları için evler hep dipdibe yapılmış. Bu nedenle sokaklar oldukça dar ve küçücük kaldırımları var. Şehirdeki araç sayısının fazlalığı sebebiylede yürümek epey zor oluyor. Çokça isyan ettiğim anlar olmuştu.

Şehirde birçok bina tadilatta ya da yeniden yapılıyor. Ancak enteresan olan şey işlerin çok yavaş ilerlediğiymiş. Kaldığım hostelin sokağına yeni su borusu döşeniyordu ve 1 aydır böyle dediler..

Kaç Gün Kalınır?
Açıkçası ‘bunu mutlaka görmeye gel’ diyecek bir yanı yok. Balkan turu yapıyorsanız ara durak olarak uğrayarak 1 gün kalabilirsiniz.

Yeme-İçme

Kaldığım hostelden aldığım tavsiye sonucunda akşam yemeğimi Syla‘da yedim. Garson Türkçe biliyordu, menüyü getirdi ve yemek seçimi benim için oldukça zor oldu. Çünkü fiyatlar çok ucuzdu.

Yukarıda yediğim yemeğe 3.80 Euro hesap geldi. Yeme-İçme başta olmak üzere genel olarak oldukça ucuz bir şehir. Ertesi gün bir hamburger yemiş ve 1 euro ödemiştim mesela.

İçecek olarak öncelikle popüler bir cafeye giderek (Cafe Corner) Türk kahvesi denedim ama hiç beğenmemiştim. İçkilerin de oldukça ucuz olduğunu hatırlıyorum.

Prizren’e Ulaşım

Balkanlar için Gezi Planı Yapmak yazımda değindiğim gibi siyasi sorunlar nedeniyle buraya ulaşım biraz zor. Saraybosna’dan Kosova’ya direk otobüs yoktu. Önce Novi Pazar’a, oradan başkent Priştine’ye ardından Prizren’e otobüsle geldim. Bir gecede 3 ülke değiştirmiştim (Bosna Hersek > Sırbistan > Kosova). Aralıksız toplam 13 saat yolculuk oldu.

Pasaport kontrolleri de oldukça hızlıydı. Hele Kosova’ya girişim oldukça kolay oldu. Otobüse binen polise pasaportumu uzattım, 2 saniye sonra geri verdi. Ne yüzüme baktı, ne pasaportun ilk sayfasına. Sadece üzerindeki Türkiye Cumhuriyeti yazısını gördü sanırım. Hayatımda bu kadar rahat bir pasaport kontrolü görmemiştim 🙂

Prizren’e sabah saatlerinde geldim. Otobüs terminali şehir merkezine 1 km mesafede bulunuyor. Yürüyerek kalacağım hosteli buldum ve yatıp uyudum.

Yui ile Tekrar Karşılaşmam

Yui 32 yaşında bir japon. Balkanlar seyahatime başladığım Belgrad‘da aynı hostelde kalmıştık. Hosteli bulup odama gittiğimde o ve bir adet İtalyan kız vardı. Genel olarak İtalyan kızla konuştuğum için onunla fazla muhabbet edememiştik.

Prizren’de akşam yemeğimi yedikten sonra çıktığım Prizren Kalesinde (Kaljaja) Yui ile tekrar karşılaştık. O beni tanıdı ve beraber merkeze giderek bir cafeye oturduk. Başladık konuşmaya…

Yui, Japonya’da video oyunları satan bir mağazada çalışıyormuş. 6 yıl aralıksız çalışıp para biriktirmiş ve dünya turuna çıkmış. Asya, Afrika, Amerika ve Avrupa’yı gezmiş. Karşılaştığımızda balkanları geziyormuş. Ardından İstanbul ve Türkiye turu, sonrasında Gürcistan’dan başlayarak tekrar Asya üzerinden Japonya’ya dönecekmiş. Japonya’dan yola çıkalı tam 2 buçuk sene olmuş ve planlarına göre de 1 buçuk yıl sonra tekrar Japonya’ya dönmüş olacakmış. Yani kız başına tam 4 yıl sürecek bir dünya turu. Kendisine pek çok soru sordum bu konuda 🙂 Merak edeceksiniz, yaklaşık 15 Bin Euro ile yola çıkmış ve hiçbir gereksiz masraf yapmıyormuş (cafede oturup kahve, bira vb içmek gibi).

Kendisiyle mailleşerek iletişim kuruyoruz. İstanbul’a geldiğinde görüşecektik ancak geçen gün attığı maille şok oldum. Bulgaristan Varna’da otobüs terminalinde tourist information’a birşey sorduğu sırada birisi yere koyduğu sırt çantasını alıp kaçmış. Pasaportu, parası, kamerası, notları vb. herşeyi gitmiş. En çok üzüldüğüm ise bana her akşam günlüğüne o gün yaptıklarını yazdığını söylemişti. O da gitmiş ne yazık ki. Konsolosluktan yardım alarak Japonya’ya tekrar dönmüş.

Güncelleme: Yui ile Trabzon’u beraber gedik. Bakınız: Trabzon Gezi Rehberi

Prizren’de Gezilecek Yerler

Prizren ne yazık ki hem savaşlar, isyanlar ve doğal afetler sonucunda tarihi yapılarının çoğunu koruyamamış bir şehir. Ülke genelinde her yerde bakım çalışması olduğu gibi (altyapı/üstyapı/restorasyon vb.), aynı şekilde Prizren’de yeniden yapılandırılıyor. Bu nedenle beklentinizi fazla yüksek tutmamanızı öneririm.

Kaljaja (Prizren Fortress)

Prizren Kalesi’nin Antik Roma döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir. Bizans İmparatorluğu ve Sırbistan Krallığı tarafından kullanılmış. Osmanlı döneminde ise modern bir kale haline getirilmiş.

Prizren’e gelen yabancı turistlerin ilk uğradıkları yer olmasına rağmen kale içerisi oldukça bakımsız. Gerçi geriye surlardan başka birşey kalmamış, neyse 🙂

Kale yüksek bir tepede bulunduğu için çıkmak oldukça yorucu. İçerisinde birşey olmadığı için gelenler şehri tepeden izlemeye geliyorlar. Gerçekten muazzam bir manzaraya sahip. Yolunuz düşerse akşam güneşin batışını seyretmeye gitmenizi tavsiye ederim.

Sinan Pasha Mosque

Sinan Paşa Camisi, Sinan Paşa tarafından 1615 yılında yaptırılmış. Yapımında kullanılan taşların o dönem bölgenin yakınlarında bulunan Aziz Archangels Manastırı‘ndan söküldüğü iddia edilmektedir. Bazı kaynaklar ise 1355 yılında yapılan manastırın bakımsızlıktan dolayı yıkıldığını ve harfiyatın cami yapımında kullanılmadığını söylemektedir.

Sinan Paşa Camisi, 2. Dünya savaşı sırasında depo olarak kullanılmış. 1993 yılından itibaren ibadete açılmış. Kosova genelinde Türkçe vaaz verilen tek cami olma özelliğinde ve şehrin sembolü.

Church of the Holy Saviour

1330 yılında yapılan bu kilise, Prizren’e geldiğim sırada dikkatimi çeken ve merak ettiğim bir yer oldu. Fotoğrafta pek iyi çıkmamış ama şehrin hemen hemen her yerinden gözüküyor. Kaleye çıkmak için kullanılan yolun üzerinde bulunuyor.

2004 yılında çıkan sivil ayaklanma sonucu büyük zarar gören kilisede şu an ibadet yapılmıyor. Her yerde olduğu gibi burada da onarım ve yenileme çalışmaları yapılıyor.

Old Stone Bridge

Prizren’in küçük bir yer olduğunu ve her yeri yürüyerek gezdiğimi söylemiştim. Yukarıdaki fotoğrafta Eski Taş Köprü ile beraber, Sinan Paşa Camisi, Holy Saviour Kilisesi (caminin sol üst tarafında) ve Prizren Kalesi (sol üst tarafta) gözüküyor.

Eski Taş Köprü’nin yapılış tarihi bilinmiyor ancak görüntüsü itibariyle 15. yüzyıl olduğu tahmin ediliyormuş. Köprü, Bistrica (Akdere) nehri üzerine kurularak tarih boyunca insanların karşıdan karşıya geçmesini kolaylaştırmış. 1979 yılında çıkan selden dolayı köprü tamamen yıkılmış. Yerli halkın köprüye olan bağlılıklarından dolayı 1982 yılında aslına uygun olarak tekrar yapılmış.

Gazi Mehmed Paşa Hamamı

1574 yılında inşaa edilen hamam, hem kadınların hem erkeklerin kullandığın bir halk banyosu olarak 1944 yılına kadar hizmet vermiş. Bu tarihten sonra kültürel varlık listesine alınmış ve çevresinde bulunan dükkanlar yıkılmış. Ancak 1980’den sonra kendi kaderine terk edilmiş. Günümüzde fotoğrafta da gördüğünüz gibi tadilat çalışmaları tekrar başlamış.

Archaeological Museum and Clock Tower

Müzenin bulunduğu bina Ahmet Şemseddin Bey tarafından 1498 yaptırılmış. 19. yüzyıla kadar hamam olarak kullanıldığı tahmin edilen binaya 17. yüzyılda saat kulesi eklenmiş. 2003 yılında arkeolojik kazı yapılması için tamamen yıkılan bina 2008 yılında tekrar yapılmış. Ancak gittiğim tarihte tekrar bakıma alınmış ve ziyarete kapalıydı. Öğrendiğim kadarıyla içerisinde 800 adet Roma, Bizans ve Osmanlı döneminden eser sergilenmekteymiş.

Şadırvan Meydanı

Şadırvan Meydanı Prizren’in ana çarşısı olup adı Türkçe’de geliyormuş. Trafiğe kapalı meydanda pek çok cafe bulunmakta ve yerli halk için bir buluşma noktası, şehrin en kalabalık yeri.

Our Lady of Ljeviš / Cuma Camii

Bu tarihi kilise Sırbistan Krallığı döneminde 1307 yılında yapılmış ve Osmanlı şehri fethedene kadar kilise olarak kullanılmaya devam edilmiş. Fatih Sultan Mehmet şehri fethettikten sonra buranın camiye dönüştürülmesini istemiş. Camiye dönüştürülen kilisede ilk kılınan namaz Cuma namazı olduğu için adına Cuma Camii denilmiş.

Osmanlı’nın şehri terketmesinden sonra bir süre daha ibadete devam edilen cami 1923 yılından sonra tekrar kiliseye dönüştürülmüş. 2004 yılında çıkan ayaklanma sonucu halk tarafından yakılmak istenmiş. Tamamen yanmasa da büyük hasar almış. 2004’ten sonra ibadete kapatılmış ve 2014 itibariyle içerisinde onarım çalışmaları yapılıyordu. Yerli halk ise buraya hala Cuma Camii demekteymiş.

The Halvet’s Tekke

Halveti tarikatı 16. yüzyılda sonlarında Osman Baba tarafından kurulmuş. Bu bina ise 1835 yılında inşaa edilmiş. Tekke, semihan, türbe, oturma ve bekleme odası olarak bölümlere ayrılmış. Geçmişten günümüze pek çok tahrip olmuş ve ilk yapıldığı haldeki orjinal unsurları koruyamamış.

Tekke’nin türbe bölümünde Osman Baba ve 9 tarikatçının mezarları bulunuyor.

Prizren Fenerbahçeliler Derneği

Prizren sokaklarında gezerken rastgele önünden geçtiğim derneği görünce çok şaşırmıştım. Fenerbahçeli olduğumdan sanırım içerinde bulunan cafeye girerek hamburger yedim. 1 Euro ücreti vardı ve çok lezzetliydi.

Prizren Fenerbahçeliler Derneği, 2012 yılında Prizren doğumlu Ali Şen’in katkılarıyla açılmış. Açılış törenine Ali Şen, Abdullah Kiğılı ve Nihat Özdemir katılmışlar.

Prizren’de Görülecek Diğer Şeyler

---

Prizren’de gezdiğim yerler bu kadardı. Aslında şehirde pek çok kilise ve camii bulunuyor fakat pek tarihi öneme sahip olmadıkları için ekleme gereği duymadım. Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesiyle başta Priştine olmak üzere Prizren’de de büyük bir yeniden yapılanma süreci başlamış. Bu nedenle birçok yer tadilatta. Şöyle 10 sene sonra güzel bir şehir olacağını tahmin ediyorum. Bu nedenle eğer Prizren’e seyahat etmeyi planlıyorsanız fazla beklentiniz olmasın derim. Ya da ileride bir tarihde gitmeyi düşünebilirsiniz…